Axit axetic – CH3COOH
Acid acetic, hay còn gọi là axit axetic, là một hợp chất hóa học hữu cơ với công thức hóa học CH₃COOH. Đây là một acid yếu, có nhiều ứng dụng quan trọng trong công nghiệp, mỹ phẩm và cả trong quá trình tách vàng (Au) từ quặng và hợp kim.
Tính chất hóa lý của Acid acetic
1. Tính chất vật lý
- Dạng tồn tại: Acid acetic là một chất lỏng không màu, có mùi giấm đặc trưng, dễ nhận biết.
- Nhiệt độ: Điểm sôi là 118°C, điểm đông đặc là 16.6°C, cho thấy nó tồn tại ở dạng lỏng trong điều kiện nhiệt độ phòng.
- Khả năng hòa tan: Hòa tan tốt trong nước, ethanol và nhiều dung môi hữu cơ khác, giúp nó dễ dàng được sử dụng trong các quá trình pha chế và phản ứng.
- Tính phức hợp: Có khả năng tạo thành các hợp chất phức với kim loại và hợp chất hữu cơ, một đặc điểm quan trọng trong các ứng dụng hóa học.
2. Tính chất hóa học
- Acid yếu: Acid acetic phản ứng với bazơ để tạo muối acetate (ví dụ: CH₃COONa với NaOH), nhưng không ion hóa hoàn toàn trong nước.
- Phản ứng este hóa: Kết hợp với alcohol (như ethanol) để tạo este acetate (CH₃COOC₂H₅), một phản ứng quan trọng trong công nghiệp.
- Oxy hóa: Dưới tác dụng của chất oxy hóa mạnh (như KMnO₄), nó có thể bị phân hủy thành CO₂ và H₂O.
Ứng dụng của Acid acetic trong công nghiệp
1. Sản xuất hợp chất hữu cơ
- Là nguyên liệu chính để sản xuất vinyl acetate, một monomer quan trọng trong ngành polymer, được sử dụng trong sơn, keo dán và nhựa.
- Dùng để chế tạo acetate cellulose, một polymer ứng dụng trong sản xuất sợi dệt, màng phim và thuốc lá lọc.
2. Công nghiệp thực phẩm
- Acid acetic đóng vai trò là chất bảo quản và điều chỉnh độ pH trong thực phẩm, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.
- Là thành phần chính của giấm (nồng độ khoảng 4-8%), được dùng phổ biến trong nấu ăn và bảo quản thực phẩm.
3. Công nghiệp dệt may
- Được sử dụng trong quá trình nhuộm và in hoa trên vải để ổn định màu sắc.
- Điều chỉnh pH trong các bước xử lý vải, đảm bảo chất lượng sản phẩm cuối cùng.
Ứng dụng của Acid acetic trong mỹ phẩm
1. Chăm sóc da
- Điều chỉnh pH trong các sản phẩm chăm sóc da, giúp da mềm mại và cân bằng độ ẩm.
- Hoạt động như một chất tẩy tế bào chết nhẹ, hỗ trợ làm sạch bề mặt da.
2. Chăm sóc tóc
- Được thêm vào sản phẩm chăm sóc tóc để làm mềm và tăng độ bóng, đặc biệt trong các loại dầu gội hoặc dầu xả.
- Loại bỏ cặn bã từ các sản phẩm khác, giúp tóc sạch và khỏe hơn.
Ứng dụng của Acid acetic trong việc tách Au ra khỏi quặng và hợp kim
1. Tách Au từ quặng
- Vai trò hạn chế: Acid acetic không phải là chất chính để tách Au từ quặng. Phương pháp truyền thống như cyanidation (sử dụng natri cyanide) thường được ưu tiên để hòa tan Au từ quặng thành dạng phức cyanide hòa tan.
- Ứng dụng phụ: Acid acetic có thể được sử dụng trong các bước xử lý sau, như tinh chế Au hoặc điều chỉnh pH của dung dịch, đặc biệt trong các phương pháp thay thế nhằm giảm độc tính so với cyanide.
- Phương pháp mới: Một số nghiên cứu gần đây kết hợp acid acetic với chất oxy hóa như hydrogen peroxide để hòa tan Au từ quặng. Phương pháp này ít độc hại hơn và có thể áp dụng trong các quy trình thí điểm, nhưng chưa phổ biến trong công nghiệp.
2. Tách Au từ hợp kim
- Quy trình thực tế: Trong tinh chế Au từ hợp kim (như hợp kim Au-Ag hoặc Au-Cu), acid nitric hoặc acid sulfuric thường được dùng để hòa tan các kim loại khác, để lại Au ở dạng rắn. Acid acetic có thể tham gia ở các bước sau:
- Loại bỏ tạp chất: Điều chỉnh pH hoặc xử lý dung dịch để kết tủa Au tinh khiết.
- Phương pháp điện hóa: Acid acetic đôi khi được dùng trong dung dịch điện phân để hỗ trợ tách Au chọn lọc.
- Hiệu quả: Vai trò của acid acetic trong tách Au từ hợp kim không phải là chính, nhưng nó hỗ trợ trong việc tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu tác động môi trường.
3. Lưu ý thực tiễn
- Axit acetic không thay thế được các acid mạnh (như HNO₃, H₂SO₄) hoặc cyanide trong các quy trình công nghiệp quy mô lớn. Tuy nhiên, nó hữu ích trong các bước tinh chế hoặc khi cần một giải pháp an toàn hơn cho môi trường.
- Việc sử dụng acid acetic cần được thực hiện dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt, kết hợp với các thiết bị và kỹ thuật phòng thí nghiệm để đảm bảo hiệu suất và an toàn.
Kết luận
Acid acetic là một hợp chất đa năng với các tính chất hóa lý đặc trưng (lỏng không màu, mùi giấm, hòa tan tốt, acid yếu) và ứng dụng rộng rãi. Trong công nghiệp, nó là nguyên liệu sản xuất polymer và chất bảo quản thực phẩm; trong mỹ phẩm, nó hỗ trợ chăm sóc da và tóc; trong tách Au, nó đóng vai trò phụ nhưng tiềm năng trong các phương pháp thay thế ít độc hại.
Dịch
